Rynek w Grudziądzu

---

Historia

Mały Rynek

Pierwszym centralnym punktem Grudziądza był Mały Rynek, który, według historycznych badań, powstał przed oficjalną lokacją miasta w 1291 roku. Okres jego powstania datuje się najprawdopodobniej na lata 1222–1231, kiedy to teren ten pozostawał w rękach biskupa Chrystana.

W XVII wieku Mały Rynek był nadal istotnym punktem na mapie Grudziądza. Wówczas ul. Starorynkowa pełniła funkcję jego południowej pierzei, natomiast ul. Długa była wschodnią stroną rynku. Z kolei ul. Stara prowadziła na zachodzie w kierunku północnej bramy miasta, zwanej Bramą Łasińską. Jednak twierdzenie, że obszar ten był zabudowany, nie miało miejsca aż do wieku XVIII; dzisiaj świadectwem tego okresu jest plac Miłośników Astronomii.

Duży Rynek

Po przybyciu Krzyżaków do Grudziądza w latach 1286–1300, powstał Duży Rynek. To właśnie w tych latach powstały również pierwsze drewniane kamieniczki, dom kupiecki oraz budynek ratusza. Niestety, ze względu na wykorzystanie drewna w budynkach, miasto często stawało w obliczu pożarów, które nie omijały również ratusza, kilkakrotnie odbudowywanego.

W maju 1411 roku na rynku miało miejsce historyczne wydarzenie, gdy Mikołaj z Ryńska (łac. Nicolas von Renis), chorąży rycerstwa ziemi chełmińskiej i jeden z przywódców Związku Jaszczurczego, został ścięty przez krzyżackiego kata. Później, 21 marca 1522 roku, w ratuszu odbył się sejmik generalny Prus Królewskich, podczas którego Mikołaj Kopernik wygłosił swój traktat na temat problemu monety.

W 1851 roku zburzono ostatni ratusz o konstrukcji szachulcowej na polecenie władz pruskich. Przeniesiono go do zachodniej części rynku, a w 1893 roku, po pożarze, magistrat znalazł swoją siedzibę w dawnym Kolegium Jezuickim, które doczekało się dobudowania wieży z zegarem. Obecnie to właśnie ten budynek stanowi siedzibę władz miejskich.

W części wschodniej rynku, w 1783–1784 roku, postawiono kościół ewangelicki, który został zbudowany w miejscu rozebranych sukiennic. Kościół, im. Króla Fryderyka II Wielkiego, aż do lat 40. XIX wieku był przystosowany do potrzeb rosnącej wspólnoty ewangelickiej. Niestety, 7 czerwca 1861 roku w jego wnętrzu miała miejsce tragedia, w wyniku której zginęło 14 osób.

Od 1896 roku w zachodniej pierzei rynku działał hotel i restauracja „Królewski Dwór” (niem. „Koeniglicher Hof”), który przetrwał do II wojny światowej. Po jej zakończeniu zniszczony hotel został zastąpiony przez nowo wybudowane cztery kamieniczki nawiązujące do stylu barokowego.

W 1911 roku na rynku odsłonięto pomnik Wilhelma I. Po przyłączeniu Grudziądza do Polski w dniu 23 stycznia 1920 roku, nowa władza zlikwidowała pomnik, pozostawiając jedynie cokół. Z kolei 30 listopada 1930 roku, w rocznicę powrotu Pomorza do Polski, odsłonięto Pomnik Niepodległości, który został zniszczony podczas II wojny światowej, a jego wierną rekonstrukcję zaprezentowano dopiero w październiku 1986 roku.

W 2010 roku rynek przeszedł ważną renowację, gdzie przywrócono pierwotną nawierzchnię oraz stylizowane latarnie, a cokół pomnika zrekonstruowano na wzór przedwojenny. Istotnym punktem komunikacyjnym jest rynek, przez który nieprzerwanie od 1896 roku kursują tramwaje, a to właśnie tu znajduje się jedyna mijanka w Grudziądzu.

W 2015 roku na północno-zachodnim narożniku rynku pojawiła się ławeczka z postacią Mikołaja Kopernika, który swoimi słowami sprzed stuleci nadal przyciąga uwagę mieszkańców i turystów.

Zabudowa

Otoczenie rynku w Grudziądzu, aż do XVI wieku, było zdominowane przez drewno i szkieletową konstrukcję niewielkich kamieniczek. Niestety, wiele z nich nie przetrwało do naszych czasów wskutek licznych pożarów i koniecznych przebudów.

W okresie do połowy XIX wieku w mieście królowała jednopiętrowa zabudowa, jednak z biegiem lat zaczęto podnosić wysokość budynków, co drastycznie zmieniło wygląd dachów i układ przestrzenny. Po zniszczeniach spowodowanych II wojną światową w 1945 roku, rozpoczęto w latach 50. odbudowę, która obejmowała nowe barokowe kamienice w zachodniej i południowej pierzei rynku, mające na celu przywrócenie charakteru architektury starych domów hanzeatyckich.

Wśród edificiów z przełomu XIX i XX wieku znajduje się „Kamienica pod Łabędziem”, która jest uznawana za najstarszą. Jest wynikiem połączenia kilku domów datowanych na XVI/XVII wiek, a jej wyróżniającym elementem jest stiukowe godło przedstawiające łabędzia. Wnętrze budynku skrywa zachowane obramowanie kominka oraz klatkę schodową z piękną balustradą. Przez długi czas funkcjonowała tam apteka „Pod Łabędziem”.

Innymi wartościowymi obiektami w zabytkowej zabudowie są dwa domy kupieckie zlokalizowane w północnej pierzei rynku. W szczególności Dom Towarowy Korzeniewskich, który usytuowany jest naprzeciwko kościoła, wyróżnia się nowoczesną żelbetową konstrukcją. Zbudowano go w latach 1912–1914 według projektu Biura Architektonicznego Ferdynanda Ehlena z Nordhausen.

---

Oceń: Rynek w Grudziądzu

---