Tadeusz Grygier (archiwista)

Nauka i edukacja

Tadeusz Grygier to postać, która zapisała się w historii polskiego archiwistyki oraz edukacji. Urodził się 10 grudnia 1916 roku w Grudziądzu, a jego życie zakończyło się 9 czerwca 2000 roku w Olsztynie. Grygier był osobą, która swoją pracą wpłynęła na rozwój archiwistyki w Polsce oraz na kształcenie wielu pokoleń pedagogów.

W ciągu swojej długoletniej kariery zyskał uznanie jako archiwista, a jego pasja do nauczania sprawiała, że młodsze pokolenia mogły korzystać z jego wiedzy oraz doświadczenia. Dzięki swojej działalności Tadeusz Grygier pozostawił niezatarte ślady w środowisku archiwalnym oraz edukacyjnym w kraju.

Życiorys

Urodził się w rodzinie związanej z rzemiosłem, jego ojcem był drukarz Stanisław Grygier, a matką Zofia z Rybickich. W młodości Tadeusz uczęszczał do Państwowego Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Grudziądzu, a swoje wykształcenie kontynuował w Państwowym Liceum Humanistycznym w Świeciu, gdzie ukończył dwie ostatnie klasy. W 1936 roku zdał egzamin dojrzałości, rozpoczynając studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego. Również w 1937 roku, dołączył do Stronnictwa Pracy.

W trakcie studiowania, w listopadzie 1937, Grygier rozpoczął pracę w archiwum wojskowym, zlokalizowanym w Referacie Historycznym Dowództwa Okręgu Korpusu VII w Poznaniu. Początkowo pełnił rolę praktykanta w dziedzinie archiwistyki i bibliotekarstwa, a po odbyciu szkolenia w Archiwum Wojskowym w Warszawie, w kwietniu 1939 roku, objął stanowisko archiwariusza kontraktowego. W tym samym roku rozpoczął pisanie pracy magisterskiej, poświęconej postaci księdza Józefa Wojciecha Stanisława Łobodzkiego, której obrony niestety nie udało się przeprowadzić z powodu wybuchu II wojny światowej; materiały zostały utracone.

Wraz z archiwum ewakuował się do Rawy Ruskiej, jednak w połowie września 1939 roku, powrócił do Poznania. Już miesiąc później związał się z konspiracyjną organizacją Służba Zwycięstwu Polski, a pierwszą pracę wykonywał jako robotnik w zakładzie zieleni miasta. Przyczynił się również do działalności wywiadowczej Inspektoratu Poznań Związku Walki Zbrojnej.

W marcu 1940 roku Grygier wrócił do rodzinnego Grudziądza, gdzie kontynuował pracę w wywiadzie, a następnie pomógł w zaopatrzeniu w surowce dla potrzeb armii. Jego życie przybrało dramatyczny obrót, gdy w kwietniu 1942 roku, pod groźbą śmierci, został zmuszony do wstąpienia do Wehrmachtu. Po przydziale do jednostek okupacyjnych w Belgii, przebywał również we Francji, gdzie nawiązał kontakty z ruchem oporu.

Niebezpieczna sytuacja doprowadziła do dekonspiracji Inspektoratu ZWZ w Grudziądzu w marcu 1944 roku. Tadeusz Grygier, obawiając się aresztowania, złożył prośbę o przerzucenie go do Wielkiej Brytanii, jednak spotkał się z odmową. Wkrótce został aresztowany i trafił do więzienia w Berlinie, Bydgoszczy i Gdańsku, gdzie w lutym 1945 roku został skazany na karę śmierci. Zaledwie kilka dni później udało mu się uciec z aresztu.

Po ciężkim ranieniu, Grygier powrócił do Gdańska i Torunia w celu rehabilitacji, a zagrożony aresztowaniem przez NKWD, pieszo wrócił do Grudziądza. W lipcu 1945 roku podjął pracę jako sekretarz w Powiatowym Urzędzie Ziemskim, następnie, od października, nauczał historii i geografii w Państwowym Liceum Pedagogicznym. Równocześnie, kontynuował naukę, kończąc studia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie uzyskał tytuł magistra filozofii w zakresie historii w 1947 roku.

W czerwcu 1947 roku związał się węzłem małżeńskim z Ireną Marią Kościańską. Zaledwie dwa lata później, za modlitwę z uczniami, został wydalony do Gimnazjum i Liceum w Rypinie. W lipcu 1949 roku rozpoczął pracę w Archiwum Państwowym w Olsztynie, gdzie we wrześniu 1950 roku objął stanowisko p.o. dyrektora, a od listopada 1956 roku był już oficjalnym dyrektorem archiwum.

W 1951 roku złożył pracę doktorską pod nadzorem doc. dr Bronisława Pawłowskiego oraz uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych. Dzięki jego staraniom udało się utworzyć Powiatowe Archiwa Państwowe w miastach takich jak Mrągowo (1952), Szczytno (1953) i Morąg (1956). W latach 1957–1961 był członkiem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Pomimo tego, iż był bezpartyjny, 15 października 1966 roku został usunięty z zajmowanego stanowiska, pozostał jednak w archiwum, pracując jako kierownik Oddziału I (akt niemieckich). W marcu 1979 roku przeszedł na emeryturę, jednak przez kolejny rok kontynuował pracę w trybie półetatowym.

Tadeusz Grygier zmarł w 2000 roku, a jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu parafialnym w Kieźlinach.

Ordery i odznaczenia

Tadeusz Grygier, znany archiwista, został odznaczony wieloma wyróżnieniami za swoją działalność i osiągnięcia.

  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, 1981,
  • Złoty Krzyż Zasługi, 1955,
  • Medal 10-lecia Polski Ludowej, 1955,
  • Złota Odznaka honorowa „Zasłużony dla Warmii i Mazur”, 1961,
  • Złota Odznaka Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, 1959,
  • Odznaka „Za Zasługi dla Archiwistyki”, 1979.

Przypisy

  1. Odznaka „Za Zasługi Dla Archiwistyki”, Archiwa Państwowe.
  2. Tadeusz Grygier w Leksykonie Kultury Warmii i Mazur.
  3. Kalendarium, Archiwum Państwowe w Olsztynie.
  4. a b Józef Judziński, Tadeusz Grygier (1916-2000), Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4/2000, s. 677–683.

Oceń: Tadeusz Grygier (archiwista)

★★★★★
Średnia ocena:4.49 Liczba ocen:9