Piotr z Grudziądza

---

Życie

O życiu Piotra, znanego kompozytora, nie zachowało się zbyt wiele informacji. Jednak pewne szczegóły mogą przybliżyć nas do jego postaci. W 1418 roku, po podjęciu decyzji o kontynuowaniu nauki, zapisał się do Akademii Krakowskiej. Kolejne lata przyniosły mu znaczące osiągnięcia akademickie – w 1425 roku uzyskał tytuł bakalaureata, a pięć lat później zdobył magisterium.

Pomimo braku szczegółowych informacji o reszcie jego życia, możemy się domyślać, że miał wiele interesujących doświadczeń. Na podstawie tekstu „Pontifices ecclesiarum”, który przetrwał, istnieją przesłanki, że mógł być związany z Soborem w Bazylei w 1431 roku, a możliwe, że nawet uczestniczył w jego obradach.

Ponadto, Piotr pełnił funkcję kapelana cesarza Fryderyka III, co może wskazywać na jego znaczenie w ówczesnym życiu kościelnym i politycznym. Około 1450 roku, jego podróże prowadziły go do Czech, gdzie zachowało się wiele dzieł jego autorstwa oraz na Śląsk, co może podkreślać jego artystyczne powiązania.

W dążeniu do awansu w hierarchii kościelnej, starał się o godność kanonika we Fromborku, a również pełnił obowiązki proboszcza parafii Białogarda koło Lęborka, co pokazuje, że jego działalność nie ograniczała się tylko do komponowania muzyki, lecz także obejmowała rolę duchownego w lokalnej społeczności.

Twórczość

Osoba, którą dziś przybliżamy, została odkryta w 1975 roku przez czeskiego muzykologa, Jaromira Černego, reprezentującego Uniwersytet Karola w Pradze. Analiza motetu zatytułowanego Veni vere illustrator / Pneuma eucaristiarum / Paraclito tripudia / Dator eya ujawniła, że kolejne pierwsze litery trzech z czterech głosów (w porządku: drugi, pierwszy, czwarty) układają się w akrostych: Petrus VVilhelmi de Grudencz. W nadchodzących latach odkryto znacznie więcej dzieł sygnowanych imieniem kompozytora, co przyczyniło się do lepszego zrozumienia jego twórczości.

Twórczość Piotra z Grudziądza obejmuje zarówno utwory świeckie, jak i religijne, w tym 2-3-głosowe pieśni oraz 3-5-głosowe motety. Obecnie znane są około 40 utworów tego kompozytora, które odnaleziono w różnych krajach Europy Środkowej, w szczególności w Czechach, Polsce, Niemczech oraz Austrii. Wciąż możemy mieć nadzieję na dalsze odkrycia oraz poznanie nieznanych dotąd faktów z życia Piotra z Grudziądza, gdyż jego muzyka zyskuje rosnącą popularność w Europie.

Utwory Piotra z Grudziądza znalazły swoje miejsce w repertuarze wielu renomowanych zespołów, takich jak: „Ars Cantus” z Wrocławia, „Schola Gregoriana Pragensis” z Pragi, „La morra” z Bazylei oraz „The Hilliard Ensemble” z Londynu.

Dzieła

W twórczości Piotra z Grudziądza odnajdujemy wyjątkowe dzieła, które ukazują jego umiejętności kompozytorskie oraz głębokie zrozumienie muzyki sakralnej i świeckiej. Do najważniejszych utworów należy:

• Kyrie fons bonitatis oraz Kyrie Sacerdos – są to jedyne utwory, które nie zawierają akrostychu,
• kilkanaście pieśni łacińskich, w tym:
• 2-głosowy Prodigiis eximiis,
• 2/3-głosowy Praegrata erat,
• 3-głosowe Praeconia etroclita,
• 3-głosowy Problemata enigmatum,
• 2-głosowy, świecki Praedulcis eurus turbinis,
• 2-głosowy Praelustri elucentia, który pojawia się również z innymi tekstami, jak Rein und besser ist Gottes wort oraz Praeillustri excellentia,
• 2-głosowy Phoebus ecclipsi tumuli,
• 2-głosowy Praeformosa elegantis,
• 2-głosowy Phonicorum ethicorum,
• 2-głosowy Praesidiorum erogatrix,
• 3-głosowy Praesulis eminenciam totam (BJ), w stylu francuskiej ballady, poświęcony papieżowi Marcinowi V, przypuszczalnie napisany między 1417 a 1431 rokiem,
• 2-głosowy Plasmatori estuanter,
• 3-głosowy Promittat aeterno throno – kanon kołowy (rotulum),
• 3-głosowy Plaude euge theotocos,
• 3-głosowy Prorumpanus euduli,
• 3-głosowy Psallamus effundibus,
• 3-głosowy Psalteriis et tympanis/Nam nascitur de virgine/O flos Maria,
• 3-głosowy Puella eia typicis,
• osiem motetów, w tym:
• 3-głosowy Iacob scalam/Pax eterna/Terribilis,
• 4-głosowy Veni vere illustrator/Pneuma eucaristiarum/Paraclito tripudia/Dator eia,
• 2-głosowy, świecki Probitate eminentem/Ploditando exarare, prawdopodobnie jeden z najnowszych utworów kompozytora (ze Śpiewnika głogowskiego, BJ),
• 4-głosowy Pomi morsum/Hominem quem/Sed paratus/Paraneuma eructemus,
• 5-głosowy Panis ecce/Panis aevus/Pange exul/Patribus veteribus/Tantum ergo,
• 4-głosowy Pantaleon eleon (kanon),
• 4-głosowy Praesulem ephebeatum – rotulum (kanon kołowy); na melodii tego kanonu oparta jest jedna z mszy Heinricha Isaaca.

Wśród zachowanych dzieł, które mogą wzbudzać pewne wątpliwości co do autorstwa, należy wymienić:

• 3-głosową pieśń Paschaliter epiloget treuis (zachowaną częściowo),
• pieśń Pater eue theonice, zachowaną częściowo, liczba głosów nieznana,
• 3-głosową pieśń Phono ex[…]io religionis, która również zachowała się tylko częściowo,
• 2/3-głosową pieśń Plausiua eulogia tropum, zachowaną częściowo,
• pieśń Pontifices ecclesiarum (tylko tekst),
• 2-głosową pieśń Porta ezechielis, zachowaną częściowo,
• 2-głosową pieśń Proclivi evi temporis (tylko tekst),
• 3-głosową pieśń Psalmodium exileratum triphariali, która przetrwała tylko częściowo,
• 3-głosowy utwór Prefulcitam expolitam, który także jest dziełem wątpliwego autorstwa.

Dyskografia

W dorobku Piotra z Grudziądza znajdują się ciekawe nagrania, które odzwierciedlają jego unikalny styl oraz wpływ na muzykę sakralną. Wśród nich wyróżnia się:

• Maiestas Dei – album zawierający utwory w większości autorstwa Piotra z Grudziądza, jak również dzieła Guillaume’a Dufaya oraz anonimowe kompozycje; wykonanie: Schola Gregoriana Pragensis, wydane przez Supraphon w 2005 roku,
• Spis utworów monograficznych Piotra z Grudziądza – nagrany przez Bornus Consort oraz Ars Nova; wydany w Paryżu przez Accord w 1991 roku.

Festiwal

W 2015 roku zainicjowano wydarzenie, które ma na celu uczczenie pamięci kompozytora. W Grudziądzu odbywa się Festiwal Muzyki Dawnej dedykowany Piotrowi z Grudziądza. Pierwsza edycja tego wyjątkowego festiwalu miała miejsce w dniach 13-14 maja 2015 roku.

---

Oceń: Piotr z Grudziądza

---