Aleksander Ścibor-Rylski

---

Życiorys

Aleksander Ścibor-Rylski był synem Jerzego i Ireny z Ciesielskich. W trudnym okresie hitlerowskiej okupacji zaangażował się w działalność w Szarych Szeregach oraz Armii Krajowej. Jego heroizm przejawiał się również w czasie powstania warszawskiego, gdzie pełnił rolę łącznika dowódcy w Zgrupowaniu „Żniwiarz”. W trakcie zaciętych walk odniósł poważne rany, a po zakończeniu konfliktu opuścił zniszczone miasto razem z cywilami, którzy również zostali zmuszeni do ucieczki.

Po wojnie, w roku 1946, zadebiutował jako poeta i prozaik. W latach 1946–1951 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, jednak studia te ostatecznie ukończyć mu się nie udało. W latach 1948–1954 był członkiem redakcji tygodnika Żołnierz Polski, gdzie pełnił m.in. rolę kierownika działu kulturalnego. W 1950 roku opublikował powieść pt. Węgiel, która powstała w duchu socrealizmu i przyniosła mu uznanie jako jednego z najbardziej utalentowanych pisarzy tego nurtu. W latach 1955–1957 angażował się również w pracę redakcją czasopisma Nowa Kultura.

Od 1951 roku związał się z kinematografią, pracując jako scenarzysta i reżyser. W latach 1955–1965 pełnił funkcję kierownika literackiego Zespołu Filmowego „Rytm”, a w latach 1972–1978 był kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego „Pryzmat”. Jego twórczość filmowa i literacka znacząco wpłynęła na polską kulturę tego okresu.

Ostatecznie, Aleksander Ścibor-Rylski zaznał spokoju po śmierci, znajdując miejsce wiecznego spoczynku na Cmentarzu Komunalnym Północnym na Wólce Węglowej w Warszawie, w kwaterze E-V-2-2-11.

Twórczość

Książki

W twórczości Aleksandra Ścibor-Rylskiego można odnaleźć bogaty dorobek literacki, w tym szereg znaczących dzieł, które zasługują na szczególną uwagę. Do najważniejszych z nich należą:

• Cykl Biblioteka Przodowników Pracy, w ramach którego opublikowano:
• Orczewski i jego brygada (1949),
• Górnicze gołębie pokoju: (o Wiktorze Markiewce) (1950),
• „Pancerz” Józefa Szulca (1950),
• Stasiek Kaluga staje do współzawodnictwa (1950).
• Węgiel (1950),
• Dwanaście felietonów (1951),
• Sprawa Szymka Bielasa (1953),
• Wieczór u Hanysa Dębiczka (1954),
• Iwan (1954),
• Cień i inne opowiadania (1955),
• Styczeń (1956),
• Ich dzień powszedni (1957),
• Złote koło (seria Ewa wzywa 07…, 1971),
• S.O.S. (1974, pod nazwiskiem żony Jadwigi Wojtyłło),
• Pierścionek z końskiego włosia (1991).

Owe książki świadczą o wszechstronności i bogactwie twórczej wyobraźni autora.

Filmografia

W zakresie filmowym Aleksander Ścibor-Rylski również wykazał się dużą aktywnością. Oto lista znaczących projektów, w które był zaangażowany:

• Człowiek z żelaza – scenariusz (1981),
• Lalka (serial) – scenariusz (1977),
• Człowiek z marmuru – scenariusz (1976),
• Dagny – scenariusz (1976),
• S.O.S. (serial telewizyjny) – scenariusz (1974, podpisany nazwiskiem żony Jadwigi Wojtyłło),
• Gniazdo – scenariusz (1974),
• Agent nr 1 – scenariusz (1971),
• Seksolatki – scenariusz (1971),
• Trąd – scenariusz (1971),
• Złote Koło – scenariusz (1971),
• Południk zero – scenariusz (1970),
• Sąsiedzi – reżyseria, scenariusz (1969),
• Wilcze echa – reżyseria, scenariusz (1968),
• Morderca zostawia ślad – reżyseria, scenariusz (1967),
• Popioły – scenariusz (1965),
• Jutro Meksyk – reżyseria, scenariusz (1965),
• Późne popołudnie – reżyseria, scenariusz (1964),
• Ich dzień powszedni – reżyseria, scenariusz (1964),
• Czarne skrzydła – scenariusz (1962),
• Dom bez okien – scenariusz (1962),
• Dotknięcie nocy – scenariusz (1961),
• Rok pierwszy – scenariusz (1960),
• Ostatni strzał – scenariusz (1959),
• Pigułki dla Aurelii – scenariusz (1958),
• Cień – scenariusz (1956).

Jego wkład w kinematografię ukazuje nie tylko talent pisarski, ale także zdolności reżyserskie i kreatywność, przyczyniając się do powstania wielu znaczących dzieł filmowych.

Ekranizacje

W kontekście twórczości Aleksandra Ścibora-Rylskiego, filmowe adaptacje jego dzieł zajmują istotne miejsce. Do najważniejszych ekranizacji należą te, które powstały na podstawie jego książek. Na przykład, na motywach jego powieści z lat sześćdziesiątych, Pierścionek z końskiego włosia, Andrzej Wajda zrealizował w 1992 roku film zatytułowany Pierścionek z orłem w koronie.

Ordery i odznaczenia

Na przestrzeni swojej kariery Aleksander Ścibor-Rylski otrzymał liczne odznaczenia i wyróżnienia, które świadczą o jego znaczących osiągnięciach. Poniżej przedstawiamy zasługi, które zdobył w trakcie swojego życia zawodowego:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1975 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany w 1964 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 11 lipca 1955 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 19 stycznia 1955 roku.

Nagrody

W dorobku Aleksandra Ścibora-Rylskiego znajdują się liczne wyróżnienia, które odzwierciedlają jego znaczący wkład w kulturę i sztukę. Poniżej przedstawiamy niektóre z najważniejszych nagród, jakie otrzymał:

• Nagroda Państwowa III stopnia, przyznana w 1951 roku,
• III Nagroda Ministra Kultury i Sztuki, otrzymana w 1954 roku,
• Nagroda Związku Literatów Polskich, również w 1954 roku,
• Nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, zdobyta w 1954 roku,
• II nagroda za tekst „Złote koło” w Konkursie na telewizyjne widowisko sensacyjne, przyznana w 1970 roku,
• Nagroda Polskiego Radia II stopnia, nadana w 1974 roku,
• Nagroda prezesa Komitetu ds. Radia i TV, w kategorii zespołowej, za scenariusz filmu „Lalka”, przyznana w 1979 roku.

Upamiętnienie

Patronem ławeczki w Parku Ratuszowym w Krakowie w dzielnicy XVIII Nowa Huta jest Aleksander Ścibor-Rylski, co potwierdza zamieszczona tam tabliczka. Warto zaznaczyć, że patroni ławeczek w przestrzeni publicznej są wybierani w ramach unikalnego projektu Kody Miasta, który jest realizowany przez Krakowskie Biuro Festiwalowe. Kraków uzyskał tytuł Miasta Literatury UNESCO w 2013 roku, co jest dla miasta ogromnym wyróżnieniem.

W 1993 roku powstał niezwykle interesujący film dokumentalny pt. Człowiek z szuflady, poświęcony Aleksandrowi Ściborowi-Rylskiemu (1928–1983). Reżyserami tego dzieła byli Andrzej Kotkowski oraz Jerzy Sztwiertnia.

---

Oceń: Aleksander Ścibor-Rylski

---